خانواده درمانی :
مجموعه‌ای از رویکردهای روان درمانی است که به جای درمان فردی، بر همه افراد خانواده متمرکز است و تمامی این افراد در جریان روند درمان قرار دارند. این روش اغلب زمانی پیشنهاد می‌شود که کودکان و نوجوانان دچار مشکل شده باشند و یا یکی از افراد بزرگ‌سال خانواده درگیر مشکلات شدیدی باشد که کل خانواده را تحت تأثیر قرار دهد، مانند اعتیاد، افسردگی مزمن و …
خانواده درمانی چیست؟
خانواده درمانی، نوعی از مشاوره روانشناسی (روان درمانی) است که می‌تواند به اعضای خانواده در بهبود ارتباط و رفع درگیری‌ها و تنش‌ها کمک کند. این روش، اغلب درمانی کوتاه مدت است. در جلسات مشاوره، ممکن است تمام اعضای خانواده، یا تنها برخی از اعضا، که توانایی شرکت در این جلسات را دارند، شرکت کنند. برنامه درمانی، براساس شرایط و وضعیت خاص هر خانواده متفاوت خواهد بود. این جلسات، به یادگیری مهارت‌هایی می‌پردازد که به تعمیق روابط بین اعضای خانواده و گذر از زمان‌های پرتنش و سخت کمک می‌کند. تأثیر این مهارت‌ها و جلسات تا مدت‌ها پس از پایان جلسات مشاوره نیز ادامه خواهد داشت.
خانواده درمانی
انواع روش‌های خانواده درمانی کدام است؟
روش‌های مختلفی برای خانواده درمانی استفاده می‌شود، از این روش‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
خانواده درمانی ساختاری: این روش درمانی که توسط سالوادر مینوشین توسعه پیدا کرده، بر پنج اصل استوار است:
تمرکز بیشتر بر روابط بین افراد تا وضعیت روانی انفرادی آن‌ها
ماتریس هویت براساس روابط بین اعضای خانواده
بهبود ساختار خانواده براساس روابط اجتماعی افراد
کمک به خانواده در گذر از الگوهای رشد محدودکننده براساس چگونگی پاسخ و پیشرفت آن‌ها در جلسات مشاوره
رشد خانواده به عنوان یک واحد و موجود قوی‌تر
خانواده درمانی راهبردی (استراتژیک): این روش، ترکیبی از چندین روش روان درمانی مختلف است. پنج بخش مختلف آن عبارتند از:
مرحله کوتاه اجتماعی
مرحله مشکل
مرحله تعامل
مرحله تعیین هدف
مرحله تعیین وظیفه
خانواده درمانی سیستمی: در این روش درمانی، هدف پرداختن به تعاملات بین افراد خانواده و بهبود این تعاملات، با هدف کاهش پریشانی و تعارضات درون خانواده است. این روش درمانی، می‌تواند شامل تمام اعضای خانواده باشد.
روایت درمانی: در این نوع، فرد تشویق می‌شود که خودش بوده و بر مهارت‌های خود، برای حل مشکلات و به حداقل رساندن مشکلات کوچک روزمره تکیه کند. در این روش درمانی، افراد مجزا از مشکلاتشان در نظر گرفته می‌شوند. در این دیدگاه جدید، افراد احساس قدرت بیشتری می‌کنند، تا در الگوهای فکری و رفتاری خود تغییراتی ایجاد کرده و داستان زندگی خود را برای آینده بازنویسی کنند.
خانواده درمانی بین نسلی: درمان بین نسلی، به درمانگر این توانایی را می‌دهد تا با بررسی تعاملات بین افراد در یک خانواده در چندین نسل و تحلیل تعاملات و مشاهدات خود، موضوعات، مشکلات و تعارضات اصلی در خانواده را درک کند. علاوه بر مسائل و مشکلات فعلی، درمانگر ممکن است درگیری‌ها، تعارضات و موقعیت‌های استرس‌زای احتمالی در آینده را نیز پیش‌بینی کرده و در نظر بگیرد.
روش های خانواده درمانی
ارتباط درمانی: درمان مشکلات مربوط به ارتباط یک نیاز مشترک است، به‌خصوص در مواقعی که ریشه مشکلات بین زوجین، عدم ارتباط مناسب و کافی است. مشکلات ارتباطی، می‌تواند در نتیجه اختلافات فرهنگی و تفاوت در تجربه‌های شخصی آغاز شوند. موقعیت‌های دیگری که با ایجاد مشکلات ارتباطی همراه هستند شامل، ضربه‌هایی که شخص در گذشته خورده، پنهان‌کاری و مسائل بهداشتی می‌شوند. راه‌های زیادی برای پرداختن به مشکلات ارتباطی خواه برای بهبود توانایی‌های ارتباطی یک شخص، یا بهبود رابطه‌ی دو نفر در یک رابطه وجود دارد. یک درمانگر آموزش‌دیده، می‌تواند به فرد کمک کند تا تصمیم بگیرد بهترین راهکارها برای بهبود مهارت‌ها و توانایی‌های ارتباطی چیست، از این راهکارها می‌توان به گوش‌دادن فعال، اشاره کرد.
آموزش روانشناختی: این روش، به آموزش افراد دچار مشکلات روانی و خانواده‌هایشان، به‌منظور توانمندسازی و افزایش حمایت از آن‌ها می‌پردازد. آموزش روانشناختی، روشی قدرتمند، برای مقابله با برچسب اجتماعی بیماری‌های روانی و کمک به افرادی است که به‌شکل روزمره با این مشکلات روبه‌رو هستند. اهداف این روش درمانی، شامل، انتقال اطلاعات، پشتیبانی از دارو و درمان، آموزش و پشتیبانی در کمک به خود و ایجاد یک مکان امن برای تخلیه است.
هرکدام از این رویکردهای خانواده درمانی، بر حسب شرایط خانواده، نوع مشکل و تشخیص درمانگر انتخاب خواهد شد.
چرا خانواده درمانی اهمیت دارد؟
برخی مسائل و مشکلات فرد می‌تواند تبعاتی بسیار گسترده در زندگی شخصی‌اش داشته باشد و تمام اطرافیان او را درگیر کند. یک فرد معتاد، فردی که از افسردگی مزمن رنج می‌برد، افرادی که درگیر بیماری‌های روانی مزمن هستند و …. نه‌تنها به خانواده خود آسیب می‌زنند و در کنار بهبود مشکل آن‌ها باید به بهداشت روانی خانواده‌هایشان نیز توجه شود، بلکه در صورتی که خانواده از مشکل آن‌ها آگاهی کافی نداشته باشد، نمی‌تواند حمایت‌های لازم را انجام دهد و به بهبود فرد و بهبود شرایط کلی خانواده کمک کند.
اهمیت خانواده درمانی
خانواده درمانی می‌تواند به بهبود رابطه فرد، با همسر، فرزندان یا سایر اعضای خانواده کمک کند. در این نوع درمان، مشاور بر بهبود مشکلات خانواده تمرکز دارد که ناشی از برخی مسائل مانند مسائل مالی، مسائل زناشویی، تنش میان والدین و فرزندان، تأثیر سوء‌مصرف مواد یا ابتلای یکی از اعضاء خانواده به بیماری روانی هستند. ممکن است این روش همراه با انواع دیگر درمان‌های بهداشت روان به کار گرفته شود، به‌خصوص اگر یکی از افراد خانواده، مبتلا به بیماری روانی یا اعتیاد باشد که در این موارد، به سایر درمان‌های روان‌شناسانه و حتی بازتوانی نیز نیاز است. برای مثال، در صورت ابتلای یکی از اعضای خانواده به اسکیزوفرنی یا اعتیاد، درمان‌های فردی، در کنار خانواده درمانی توصیه می‌شود. اهمیت خانواده درمانی در این است که می‌تواند به اعضای خانواده کمک کند یکدیگر را بهتر درک کنند و مهارت‌های کنار آمدن با یکدیگر را بهتر فراگیرند.
هدف از خانواده درمانی چیست؟
از اهداف معمول آن، می‌توان به بهبود ارتباطات، حل مشکلات خانواده، درک و مدیریت موقعیت‌های خاص در زندگی خانوادگی و ایجاد یک محیط خانوادگی بهتر اشاره کرد. از دیگر اهداف خانواده درمانی، می‌توان موارد زیر را نام برد:
بررسی پویایی تعاملات در خانواده و رابطه آن با آسیب‌شناسی روانی
افزایش توان داخلی و منابع عملکردی خانواده
تغییر ساختار سبک‌های تعاملی ناسازگار خانواده (از جمله بهبود ارتباطات)
افزایش توانایی حل مسئله خانواده
مهمترین نظریههای خانواده درمانی
تئوری‌های خانواده درمانی، به‌شکل اساسی به‌عنوان مبنایی عمل می‌کنند که تمامی روش‌های خانواده درمانی از آن‌ها سرچشمه می‌گیرند. از این تئوری‌ها، برای شناسایی مؤثرترین روش‌های درمانی استفاده می‌شود. برخی از نظریههای خانواده درمانی، خانواده‌ها را اساساً جامعه‌ای کوچک می‌دانند که در آن نقش‌ها و روابط خاص و منحصربه‌فردی وجود دارد و دور شدن از این نقش‌ها، و روابط بزرگترین منبع درگیری یا نزاع است. بنابراین، در این نظریه‌ها متخصصان بهداشت و روان، برای بازگرداندن نوعی احساس تعادل تلاش می‌کنند و به هر یک از اعضای خانواده کمک می‌کنند به نقش مناسب خود بازگردد.
خانواده درمانی بر روی چه مواردی متمرکز می شود؟
در مشاوره خانواده حضوری در طول جلسات اول، درمانگر به بررسی علل مراجعه شما جهت مشاوره و شنیدن دیدگاه تمام اعضای خانواده نسبت به مشکل می‌پردازد. در جلسات بعدی، درمانگر به جمع‌آوری اطلاعات از خانواده، مانند سابقه خانوادگی، نقش‌های خانواده، روش‌های ارتباط والدین با فرزندان، به‌منظور رسیدن به دیدگاه درست و جامع نسبت به نحوه عملکرد و فضای خانواده می‌پردازد. سپس درمانگر به بررسی و رسم ساختار خانواده و چیدن یک روش و برنامه‌ی درمانی، برای رسیدن به اهداف تعیین شده می‌پردازد.